بیان موضوع

در مورد ترادف در قرآن کریم نظرات متفاوتی ارائه شده است . گروهی مانند سیبویه،اصمعی ،علی ابن عیسی رمانی، ابن اثیر،صبحی صالح ،ابراهیم انیس و احمد مختار عمر قایل به وجود ترادف در قرآن کریم هستند وگروهی مانند خطابی ،راغب اصفهانی ،زر کشی ، سیوطی، علامه مصطفوی و آیت الله معرفت به عدم ترادف در قرآن کریم معتقد شده اند .یکی از طرف داران سرسخت عدم ترادف واژه ها در قرآن کریم در دوره ی معاصر نویسنده ی مشهور مصری خانم دکتر بنت الشاطی است. وی علاوه بر تألیف مقالاتی در باب عدم ترادف واژه ها در قرآن کریم و دفاع سخت از آن، یکی از پایه های اعجاز بیانی قرآن را بر همین نظریه استوار کرده است. بنت الشاطی از جمله دانشمندانی است که ترادف در زبان عربی را پذیرفته است اما معتقد است در قرآن کریم دو واژه ی مترادف وجود ندارد. آنچه در این اثر مورد توجه است نقد و بررسی دیدگاه و روش بنت الشاطی در عدم ترادف در قرآن کریم است و تلاش خواهیم کرد تا از یک سو دیدگاه بنت الشاطی در باب عدم ترادف واژه ها در قرآن کریم را از آثارش استخراج کنیم و از دیگر سو به بررسی و ارزیابی نمونه هایی بپردازیم که وی قائل بر عدم ترادف آنها شده است .در این میان شیوه و روش بحث این دانشمند در اثبات نظریه اش هم قابل توجه است که در بخشی به معرفی آن خواهیم پرداخت.نمونه هایی که ایشان در فصل «دلالت های الفاظ و راز کلمات » در کتاب اعجاز بیانی آورده است مورد مداقّه و بررسی قرار می گیرد تا وجود یا عدم ترادف در این کلمات بازخوانی و بررسی شود.

بنت الشاطی در قسمت پایانی کتاب اعجاز بیانی ، مسائل نافع بن ارزق را که سوالات نافع از ابن عباس در خصوص معانی کلمات است بررسی کرده است و در این بررسی باز درصدد اثبات عدم ترادف در کلمات قرآن بوده است . این مسائل نیز مورد بررسی ونقد قرار می گیرد تا روشن شود آیا عدم ترادف در این کلمات قابل دفاع هست یا خیر ؟

ص: 2